Wat zingen ze nou? 3 – John Mayall in New York

geplaatst in: Cultuur, Muziek, Politiek, USA | 0

Lenin was trying to tell you, many things before he died (2x)

Don’t throw rocks at policemen… onverstaanbaar

Met penetrante, maar melodieuze stem, op de tonen van een ritmische blues, geeft John Mayall zijn enthousiaste publiek van langharige, spijkerbroekdragende jongeren onverwachts een paar puur politieke adviezen. Nogal tegendraads ook. Hij zingt dat ze wel kunnen schreeuwen tegen agenten, maar die doen ook gewoon hun werk. Of constateert met gedistingeerde afstand dat het ‘wel mode lijkt om te zeggen dat jij gelijk hebt en dat zij helemaal fout zitten’.

We zijn in de fameuze muziektempel Fillmore East in New York, in het voorjaar van 1969. John Mayall (door mijn vrienden vroeger ook wel Jantje Post genoemd) is een Engelse muziekgrootheid, mede verantwoordelijk voor de ontdekking van de Amerikaanse blues door een groot, blank Europees publiek. Hij heeft met zijn groep de Bluesbreakers een hele generatie jonge gitaarhelden hun eerste kans gegeven: Eric Clapton, Jack Bruce, Peter Green en Mick Taylor begonnen allemaal bij Mayall. En nu staat hij op het belangrijkste poppodium ter wereld te spelen met een bijzondere nieuwe band: zónder electrische gitaarvirtuoos én zonder drummer. Na wat onverwachte personeelswisselingen heeft Mayall van de nood een deugd gemaakt en speelt opzettelijk zacht en akoestisch: het levert zijn beste plaat op, The Turning Point, een live registratie van het Fillmore-concert.

Het was een mijlpaalelpee van die jaren, zo eentje die erg veel klasgenoten in hun platenverzameling hadden staan en die ik ook te pakken kreeg en grijs draaide. Vooral vanwege het snelle, ritmische Room to move met John zelf swingend op de mondharmonica. Maar daarnaast ook fraaie ballads zoals California, gedragen door de langgerekte, melodieuze solo’s van altsaxofonist Johnny Almond die er het hoogste register verkent. Twee gitaren, een bas, een sax plus de stem van de maestro, dat is alles. En het publiek lustte er wel pap van, tijdens het concert en na uitbreng van de plaat.

Maar wat was John Mayall toch aan het doen in dat nummer The laws must change? Het lijkt of een koel-rationele Engelsman de opstandige Amerikaanse jeugd komt beleren, en ze een paar waarheden voorhoudt vanuit een land waar de politie ongewapend rondloopt.

You’re screaming at policemen, but they are only doing a gig

You gotta see both sides, or you’ll find yourself in jail for long

While the law is standing, you gotta open up your minds

Dat loog er niet om, zeker in vergelijking met wat er in die tijd meestal vanaf poppodia gezongen werd. Mayall giet ijswater over de verhitte gemoederen van een generatie die al jaren protesteerde tegen de zinloze oorlog in Vietnam. En die daarbij vaak te maken kreeg met een zeer gewelddadig optredende (gewapende) politie, zoals het jaar daarvoor in Chicago gebeurd was bij de Democratische Conventie. Het schandaal van Kent State University, waar national guards het vuur openden op vreedzame student-demonstranten en er vier doodschoten (!), lag nog een jaar in de toekomst. Maar de Engelse bluesman wil duidelijk niet zomaar meegaan in de aangenomen waarheden van zijn eigen doelgroep. Je moet je wel aan de wet houden, zo waarschuwt hij de al te zelfovertuigde hippies en yippies. Vanuit een visie van rustige redelijkheid wijst hij ze op de grondwaarden van de rechtsstaat. Realiseerde hij zich wel dat juist redelijkheid en wettelijkheid door de Amerikaanse autoriteiten zelf met voeten werden getreden? Meende hij dit allemaal? Er was veel wat ik niet kon plaatsen in deze song. En wat ik al helemaal niet begreep:

Everytime you’re holding, you are guilty of a crime

Iedere keer dat je vasthoudt? Aan een idee soms? Of gaat dit over gijzeling? Het vasthouden van een agent? – iets waar ongewapende demonstranten zich niet zo snel aan zouden wagen.

Nog een vraagje: waarom moest Lenin er bijgehaald worden? En wat is het voor open deur dat iemand zaken zegt voordat hij sterft? Had Lenin het soms ná zijn dood moeten vertellen?

Kortom, voor zover ik het kon verstaan, had ik nogal wat vraagtekens bij deze Mayall-tekst. In die tijd kon je zulke vraagtekens makkelijk afschuiven op je eigen slechte installatie en de matige kwaliteit van live opnames in het algemeen. Sinds de lyrics van elke song eenvoudig online te vinden zijn gaat dat niet meer.

Lenny Bruce was trying to tell you, many things before he died

Verkeerd verstaan. Het ging om een andere ‘Lenny’. Lenny Bruce, theatercomedian en scherpe criticaster uit de sixties, erg populair bij de jonge opstandige generatie. Hij was een paar jaar eerder gestorven (aan een overdosis). Gooi geen stenen naar agenten, zei hij, ‘but get the knots of law untied’ – ontwar de knopen in de wetgeving. Of Lenny B dit echt zo gezegd heeft, weet ik niet. Mayall stelde het als een feit en streek de jongeren tegen de haren in met een uitspraak van hun eigen idool.

Bij ‘Holding’ schoot mijn Engels/Amerikaans tekort. Het is slang voor: drugs in je bezit hebben. Dan bega je dus een misdrijf, volgens Mayall. Niks vergoeilijking of liberaal gedoogstandpunt over drugs. Aan de strekking van de songtekst verandert dit niets: het is een waarschuwing aan de jonge generatie om vooral niet te zeer te geloven in het eigen gelijk. Dat had ik goed gehoord. En de jonge Amerikanen in de Fillmore zullen het ook zeker begrepen hebben. Maar opvallend genoeg werd de song niet op enig boegeroep getracteerd door het publiek. Best bijzonder eigenlijk. Want je kon deze zinnen ook opvatten als ‘establishment propaganda’, zoals een criticus later scherp zou schrijven.* Zeker in die gepolariseerde tijden, eind jaren zestig.

Het is Mayall niet kwalijk genomen. The Turning Point werd zijn bestverkochte album, Room to move zijn enige grote hit. Een paar maanden daarna ging de prachtband met Steven Thompson op bas en Jon Mark op ‘acoustic fingerstyle guitar’ uiteen. Mayall vestigde zich in Amerika, richtte telkens nieuwe versies van zijn bluesband op en bleef altijd maar optreden, decennia lang. Ook de nummers van The Turning Point heeft hij nog vaak gespeeld. Tot hij enkele maanden terug op dringend doktersadvies zijn terugtreden bekend maakte. De godfather van de Britse blues is intussen negenentachtig jaar. Tijdens een optreden op zijn afscheidstournee werd hij onwel, maar de tour is afgemaakt.

Ik dacht: het is lang geleden, maar ik probeer het toch. Ik vraag het de maestro zelf. En ik kreeg antwoord, via een assistente. Op mijn navraag over de tegendraadse tekst van The laws must change liet Mayall weten (hoewel zijn geheugen hem tegenwoordig in de steek laat) dat hij er helemaal nooit kritiek op had gekregen. Dus misschien vonden de hippies van Fillmore het eigenlijk wel best om op deze strenge manier toegesproken te worden. Of het kon ze gewoon niet schelen wat hij precies zong en ze staken de volgende joint op. En zo is het nu nog: velen gebruiken, maar die wetten zijn nog altijd niet veranderd. Ook de stenen worden nog steeds gegooid. De bluesman als zingende in de woestijn. (17 jun 2022)

altrockchick, September 7, 2017