Ava, was jij een slachtoffer?

geplaatst in: Film & TV, Geschiedenis, Maatschappij | 0

(26 juni 2018) Een prachtig smal gezicht met licht verhoogde jukbeenderen, donker haar (soms ook kastanje, haar eigen kleur), groengrijze ogen, een al even prachtig figuur, vaak op blote voeten. Dat was Ava Gardner (1922-1990), grote filmster van begin jaren vijftig. Haar allereerst te beschrijven vanuit haar uiterlijk is niet overdreven of seksistisch: Ava, (spreek uit: Eehva) meisje van het platteland van North Carolina, kwam puur vanwege haar looks in de film terecht. Op haar 18e werd ze op basis van een portretfoto gespot en gecast door Hollywood. Naar eigen zeggen kon ze totaal niet acteren, niet bewegen en niet spreken, en viel bij het schooltoneel altijd als eerste af. Maar films vond ze prachtig en dus zei ze geen ‘nee’. Haar schoonheid bracht haar in een omgeving waar ze de rest ook kon bijspijkeren. Rond haar dertigste speelde ze hoofdrollen, in grote producties als Mogambo en The barefoot Contessa, en werd zelfs voor een Oscar genomineerd. Ze was een steractrice geworden en onderdeel van de glamoureuze Hollywood-jetset. Niet slecht, zou je denken, voor een meisje van het land  die er eigenlijk nooit op uit was geweest en daarbij altijd trouw bleef aan haar roots.

Maar dat is niet de goede insteek voor een dramatische documentaire, zoals het recente De Flamenco diva van Hollywood. Dus wordt de biografie van Gardner hier opgehangen aan de dramatische omslag in haar leven: na het stranden van haar (derde) huwelijk met Frank Sinatra en minstens één abortus, trekt Ava zich terug. Ze gaat naar Spanje, ver weg van de Hollywoodstudio’s en de roddelpers voor wie zij dagelijks nieuws was. Nou ja, terugtrekken… ze blijft gewoon draaien in grote producties, alleen komen die nu vaak naar háár toe. (Het goedkope Spanje werd in die jaren een dependance van Hollywood.) En ’s nachts leeft ze er op los in de bars en nachtclubs van Madrid, waar ze zich bekwaamt in flamencodans en intussen de ene  na de andere affaire beleeft, onder meer met een paar van de beroemdste stierenvechters van het land. Al die tijd drinkt ze. Jaren ervoor zeiden crewleden al over haar dat ze elke man onder de tafel kon drinken. Ze leeft zich uit, miss Gardner, drinkend, dansend en vloekend. En als ze tien jaar later in The night of the Iguana haar laatste hoofdrol speelt is ze ook niet zo mooi meer, met een opgezwollen gezicht en rimpels, hoewel haar ogen nog steeds ouderwets vuur kunnen spuwen.

Maar Ava Gardner gaat er niet aan kapot, zoals je nu misschien zou verwachten op basis van het cliché over Hollywood-glamourschoonheden (Monroe, Mansfield). Ze verhuist naar London, speelt kleinere rollen en oudere vrouwen in een veelheid aan films en sterft achter in de zestig aan een longaandoening, opgelopen na een leven lang intensief roken. Dat is misschien niet heel oud, en inderdaad was ze bij het terugkijken kritisch over Hollywood. Maar maakt dat haar leven nu tot een tragedie? Inderdaad had ze een hoop mannen en bleef kinderloos; maar haar keuze tegen het moederschap was een heel bewuste. Dit is bepaald niet het niet-geslaagde leven, waar deze docu ons in wil laten geloven. Ongetwijfeld is Ava niet alles gelukt wat ze wilde (wie lukt dat wel?). Maar om haar leven dan terug te brengen tot één vergeefse poging om over het verlies van haar jong gestorven vader heen te komen, zoals hier gebeurt… dat komt mij voor als psycho-kitsch en dramatische vervalsing. Helaas is die in het genre van de glamourbio-documentaire vrij gebruikelijk.

De biodocu van een beroemdheid moet namelijk aan een paar regels voldoen. Ten eerste moet er drama zijn. Dat lukt meestal wel door de glamour af te zetten tegen het privéleven. De schoon- en beroemdheid waar wij zo naar opkijken blijkt eigenlijk een ongelukkig en eenzaam wezen. Misschien zelfs wel ongelukkiger dan wij, eenvoudige sukkels. ‘Ook de goden hebben grote zorgen’; het is de formule waar de roddelbladen van bestaan. De eigentijdse versie schrijft voor om de hoofdpersoon daarbij vooral af te beelden als slachtoffer. Een Amerikaanse filmster? – slachtoffer van Hollywood, ofwel het ‘systeem’. Een mooie, jonge vrouw? –  idem en door dit systeem gebruikt, uitgebuit en daarna uitgespuugd en kapot gemaakt. Naarmate deze modieuze cliché’s, of netter: dit ‘moderne vertoog’, door de film heen schemert groeit mijn verzet. Niet tegen Ava zelf, maar tegen hoe zij wordt neergezet, of netter: hoe haar leven hier wordt ‘geduid’. Hoe is het mogelijk dat een nonconformiste zo modieus-conformistisch wordt geportretteerd? Geen moment komt naar voren dat zij dit leven misschien ook zelf gewild heeft, inclusief de wendingen, en het systeem naar háár hand heeft gezet. Mij lijkt het dat miss Gardner een flink deel van haar carrière en leven heeft meegestuurd. En dat ze intussen goed wist hoe ze zichzelf blij en vrolijk kon maken, en dat nog deed ook. Dat ze behoorlijk vrij was. Zo heel vanzelfsprekend was dat toen nog niet, voor een vrouw, in het vrije westen.

Ava Gardner was een leeftijdsgenote van mijn moeder, die op foto’s van lang geleden zelfs wel iets van haar wegheeft, qua haar en oogopslag. Mijn moeder, juriste, werkte haar hele leven hard en bereikte bijna alle posities die ze wilde bereiken, net als andere werkende vrouwen uit een generatie die zichzelf nog niet feministisch noemde. Ava vocht zich vrij uit Hollywood en uit ongelukkige huwelijken (ze ging zelf ook vreemd) en vooral: ze speelde hoofdrollen in films die nu, bijna zeventig jaar later nog steeds de moeite waard zijn, vooral door haar aanwezigheid. Houd toch op zo’n vrouw als slachtoffer af te beelden! Een rolmodel misschien, een pionier compleet met de schaduwzijden van het bestaan als zelfstandige vrouw. Maar toch geen systeemslachtoffer!

Kort voor haar dood liet Gardner zich uitgebreid interviewen voor een boek dat pas enkele jaren geleden is verschenen. Het staat vol details over haar gebeurtenisvolle leven van films, seks, drank en relaties. Keek ze daar zelf op terug als een langgerekt tranendal? Welnee. Waarom moet een biodocu dat dan wel doen? Waarom niet een nuchterder weergave, met de toeschouwer in de rol van volwassene die zelf voor- en achterkant kan ontdekken en tegen elkaar af kan wegen. Ach ik weet het, het zal het systeem wel weer zijn.

 

Ava Gardner, die Flamenco-Diva Hollywoods – Sergio Mondelo (2016) Arte
Ava Gardner, the secret conversations – Peter Evans (2013)