DUITSE BERICHTEN 6 – De moed van Conne Island

geplaatst in: Duitsland, Filosofie, Maatschappij, Politiek | 0

Een klein nieuwsbericht, van een paar maanden geleden. Het leek mij een van de belangrijkste in de continue stroom nieuws rond het verzamelthema vluchtelingen/asielzoekers/integratie, dat overal tot zoveel polarisatie leidt. In Duitsland uit die zich in de tegenstelling tussen Willkommenskultur versus Wutbürger, ofwel (linkse) tolerantie versus populisme en rechtsextremisme. Maar het is dezelfde tegenstelling die sinds een jaar of twee het openbare denken en spreken in heel Europa splijt.

Wat was er gebeurd? Conne Island, een bekende muziekclub uit de linkse scene van Leipzig, bracht een persbericht uit. Ze meldden dat er al geruime tijd problemen waren met het gedrag van (manlijke) buitenlanders en vluchtelingen op de dansavonden van de club: concreet ging het om diefstal en beroving via ‘Antänzen’ (ongevraagd tegen iemand aan dansen en met hulp van een handlanger zakkenrollen) en om veel handtastelijkheden tegenover vrouwen. En dat terwijl deze club zich juist actief had ingezet als uitgaansgelegenheid voor vluchtelingen, onder meer door voor hen de toegangsprijzen te verlagen. Inmiddels vond men dat het idee om door ‘gemeenschappelijk feesten vanzelf de integratie van jonge vluchtelingen te bereiken, een echt naïef plan was gebleken’.* Conne Island had besloten voortaan de veiligheid van de vrouwen zeker te stellen, door het aantrekken van meer beveiligingspersoneel en door een selectief toelatingsbeleid in te stellen voor vluchtelingen, die zich vooraf moesten aanmelden. Ten slotte werd opgemerkt dat deze problemen zich ook in andere, alternatief-linkse clubs voordeden.

Het was een kort bericht in de lokale krant, zonder grote mediaconsequenties. Maar op het web maakte het onmiddellijk een stroom van reacties los, even gepolariseerd als de politieke tweedeling. Er kwamen veel ‘zie je wel’-reacties in alle toonaarden, uit de hoek van mensen die toch al niets moeten hebben van de opvang van vluchtelingen cq. asielzoekers. Dat was te verwachten. Maar vooral oogstte de club een storm van woedende commentaren uit het ‘eigen’, linkse kamp: dat mag je niet doen!, en zeker niet in een persbericht!, dat is niet opportuun, dat is meepraten en meeheulen met de vijand, een strategische nono.

Mij interesseert vooral deze Pavlov-reactie ter (extreem) linkerzijde. Niet of nauwelijks werd bestreden dat het waar is wat er in het persbericht staat. Deze incidenten doen zich inderdaad voor en in grote aantallen. Het twistpunt is eigenlijk alleen of je er dan ook over mag/moet praten en, in mindere mate, iets tegen mag doen. Want door het te bespreken geef je voedsel aan de vooroordelen van de andere kant, dan werk je mee aan de stereotypering en gooi je olie op een vuur dat je wilt doven. In feite maakt zo’n ‘eerlijk links’ zich schuldig aan een soort collaboratie, zo is de suggestie.

Maar Conne Island heeft mijns inziens precies het goede gedaan. In een spagaat tussen twee waarden terecht gekomen – grofweg die van gelijkwaardigheid (van mannen en vrouwen) en solidariteit (met vluchtelingen, andere culturen) – hebben ze gekozen om de eerste te laten prevaleren. Ze hebben gekozen om een streep te trekken bij het gebruik van geweld. En het in alle openheid en pijnlijkheid te melden. Ze zijn zich hun eigen naïviteit bewust geworden en hebben haar verruild voor een meer afgewogen standpunt. Dat is juist. En hard nodig ook.

Daarom vind ik het bericht zo belangrijk. Het brengt beweging in de vastgeklonken posities, die voor het gemak nog steeds links en rechts genoemd worden. Het durft de loopgraven te verlaten om iets waars te zeggen. Je kan ook zeggen: ze hebben kans gezien de roze bril af te zetten, waarmee ze naar de wereld keken. De werkelijkheid gaat voor het ideaal. Precies hetzelfde zou je je wensen aan de andere kant, waar een zwarte bril de dragers belet om te zien dat in de praktijk op veel plaatsen samen wordt gevoetbald, onderwijs gegeven, nieuwe banen ontstaan, kortom dat voortdurend positieve stapjes gezet worden op het pad naar inburgering. Maar in het openbare debat lijkt het vaak belangrijker om een positie in te nemen en dan stevig vast te houden, dan om de werkelijkheid nog mee te laten spelen. Het gaat er kennelijk vooral om door anderen gezien te worden als principieel en standvastig. Het principe en het eigen imago tellen op den duur zwaarder dan de kwestie zelf.

Eerder schreef ik over de ‘ommezwaai‘ van een conservatieve Duitse dorpsbewoner, die eerst fel actie voerde tegen de vluchtelingen, maar geschokt door een bezoek aan een opvanglocatie, veranderde en zijn dorp overtuigde om de vluchtelingen te verwelkomen.** Zo’n wending, zo’n afleggen van de eigen bril, lijkt me belangrijk omdat het de loopgraven relativeert en een overbrugging mogelijk maakt. Maar er is nog een reden: in de tussenruimte die ontstaat, in de aandacht voor het alledaagse leven, komt het menselijk lichaam weer naar voren, met zijn behoeftes en zijn kwetsbaarheid. En daarmee ons vermogen tot direct medeleven. Precies die kant verdwijnt vaak uit beeld bij het langdurig praten óver een bepaald probleemgebied: dan nemen de abstracties het over, en worden scherp geslepen tot dogma’s en absolute tegenstellingen die ons lijken te dwingen tot een alomvattende keuze voor één van beide posities. Het wordt een puur theoretisch vraagstuk, waaruit het lichaam verdwijnt.

Maar het is geen theorie. Niets dwingt ons om de lichamelijke, niet abstracte, menselijke kant uit het oog te verliezen van een moslimmoeder die haar kind de borst moet geven in een gymzaal omringd door mannen. Of van jongemannen die denken dat ze dansende vrouwen zomaar kunnen vastgrijpen en betasten. Niets verbiedt ons om beide werelden in beeld te houden, van theorie en praktijk. Nou ja, niets behalve een dogma-bril die niet meer afgezet kan worden.

De handelswijze van Conne Island mag een voorbeeld zijn voor andere dogmatische brildragers. Let wel: ze zijn de vluchtelingen voortaan niet gaan weigeren, ze hebben geen muur gebouwd – ze hebben hun eigen denken gecorrigeerd, een keuze gemaakt en praktische maatregelen genomen zodat het samen dansen in de toekomst beter verloopt. Dwars tegen alle kwaadsprekerij en hoon in. Bijzonder en moedig.

 

* https://www.conne-island.de/nf/238/17.html
** Zie De kwestie Pegida, Hst 9 ‘Het verhaal van Perba’