(6 juni 2021) Als ik helemaal geen zin heb om aan het werk te gaan (dat wil zeggen: iets zinnigs te doen), als ik me stierlijk verveel en me zit te drukken voor wat er echt moet gebeuren (iets zinnigs), wil ik nog wel eens willekeurige zoektermen intypen en kijken waar dit me brengt. Je hebt geen idee bij welke willekeurige onzin Bing, Google en noem ze maar op nog wel een passend webadres weet te vinden.
Zo bracht de search ‘Tafelen met Willem’ me bij een interessante site waar je voorgedrukte mokken kunt bestellen, met de tekst: ‘Willem, de man, de mythe, de legende’. Deze mok wordt gevuld met gemengde drop en is dan een kant en klaar cadeau voor een ‘top-vent’, die trouwens ook Thijs of Sven kan heten. Het is volgens de toelichting een ‘perfecte keuze voor stoere mannen’ en ‘uitermate geschikt voor op de camping, tijdens het vissen, picknicks en festivals’. Kortom, als er anderen in de buurt zijn die Willem nog niet zo goed kennen en op wie hij een juiste eerste indruk wil maken. Maar anders is het ding ook te gebruiken ‘dichtbij huis tijdens het tuinieren, als je leest of geniet van een biertje bij het vuur’ – dan kan de man, de mythe en legende gewoon tevreden met zichzelf zijn, al lijkt bier drinken uit een mok me eigenlijk niks voor een stoere man.
‘Kantoren vol slaapmiddel’ (ja, vraag me niet waarom, het is automatisch schrijven, de analyse laat ik graag over aan een psychiater die niets te doen heeft) leidde me direct naar de rechtszaak tegen een 72-jarige Belgische vrouw: binnen twee decennia had ze maar liefst vier manlijke partners stelselmatig vergiftigd door slaapmiddelen door de taart te roeren. Met nummer vier was ze ook nog getrouwd, hoe dat bij de andere drie zat blijft onvermeld, maar alle mannen herstelden zodra ze uit de buurt waren van de vrouw en haar taarten. Best informatief, alleen snap ik niet zo goed waarom mijn zoekmachine zich helemaal niets aantrok van het woord kantoren (ook geprobeerd met kantoor, zelfde resultaat). Dat is toch best een veelgebruikt begrip, zou je denken. Maar nee, het was slaapmiddel voor en na. En de vergiftiging had ook niets te maken met kantoorwerk, het was puur privé. Afijn, zand erover.
In de begindagen van het internet, midden jaren negentig, had je de Useless Pages. Een verzameling van behoorlijk zinloze webpagina’s waar niemand op zat te wachten: een plaatje van een olifant, een willekeurig stukje tekst. In die tijd was je blij als je zelf een goed web-adres gevonden had. In de kroeg wisselden we wel gegevens uit over juist gevonden bijzondere webpagina’s (site is van later datum), met onbekende verhalen van Salinger, of een chatgroep over Steely Dan. Er was nog geen zoekmachine waar je gewoon alles aan kon vragen en die je er direct heenbracht. Maar onzin was er al wel, en soms erg leuke. Ik keek regelmatig op The Useless Pages en ook Mirsky’s Worst of the Web was zeker een bezoekje waard. Nog leuker vond ik het idee dat achter deze pagina’s mensen zaten die over het web surfden tot ze een werkelijk zinloos stukje informatie tegenkwamen. De sites hebben maar een paar jaar bestaan en horen al lang thuis in het grote internetnostalgieherdenkingsboek; ingehaald door de oprukkende zinvolheid der dingen.
Je kan je bijna niet meer voorstellen dat in die beginjaren alle informatie gratis was en rondom het internet een sfeer hing van compleet idealisme. Terwijl het web werd overgenomen door commerciële belangen, op de voet gevolgd door criminele, legde de zinloze info het af tegen de zinvolle. En humor is toch al zeldzaam, zeker waar geld verdienen de zaak overneemt. Maar eigenlijk minstens zo verontrustend: ook echte zinloosheid is behoorlijk zeldzaam. Kijk naar de voorbeelden hierboven: voor je het weet krijgt een onzinnige term toch weer een inhoud die betekenis heeft. Of waar geld mee verdiend kan worden.
Kant, de grote filosoof, constateerde al dat vrijwel alles wat wij doen in het teken staat van een doel. We zijn doelgericht bezig, bijvoorbeeld met geld verdienen, wat natuurlijk ook hoognodig is. En dat doel noemen we dan vaak de ‘zin’. Misschien is de ware zin nog wel iets hogers, ongrijpbaarder dan geld, seks, bezit en dergelijke aardse doelen – maar zinloos bezig zijn, helemaal zonder doel, zomaar? Wie wil dat nou? Wij zelf, aldus Kant. Tenminste af en toe. Als een uitwijkplaats, een vluchtheuvel voor alle doelgerichtheid. Een plek waar de versnelling eventjes in de ‘vrijstand’ gezet wordt. Een vrije speelplaats. Hij rekende het bewonderen van schoonheid in de natuur tot dit terrein, en ook het consumeren van kunst. Klinkt goed: de kunst als stukje opzettelijke doel-loosheid. Maar of het helemaal klopt? In elk geval kan je dat als maker beter niet vermelden in een subsidieaanvraag. En voor de meeste kunstenaars is het maken van kunst juist een enorm Doel en de complete zingeving aan hun leven.
Echt, het valt niet mee om te ontsnappen aan de dictatuur van Doel en Zin. Ik probeer het nog eens met de zoekterm ‘zinloze informatie’. Ik vind een man die met Facebook stopte om zich te beschermen tegen alle zinloosheid, en een mevrouw die uitlegt dat teveel informatie niet goed voor je is. Ja, maar dat is natuurlijk niet zinloos en ook helemaal niet zinloos bedoeld. Al veel meer in de richting komt deze site met zinloze weetjes: ‘Wist je dat een vrouw gemiddeld 2 jaar van haar leven in de badkamer doorbrengt?’ Voorlopige winnaar in deze korte zoektocht is het Ministerie van Zinloze Informatie, zeer beknopt en duidelijk al erg lang niet bijgehouden, of gewoon opgegeven. Maar het brengt je wel naar de wereld van Jan van den Broek, met pareltjes zoals de Avonturen van Cowboy Billie, wat verder ter tafel kwam, of aanvullingen op een bekend lied van Marco Borsato:
Hoe vertel je iemand / dat de aarde niet meer rond is? / Dat zijn bezwaarschrift ongegrond is? / Wat het Nederlands voor au fond is?
Enzovoort, enzoverder. Maar opnieuw: echt zinloos is zelfs dit niet. Lachen is natuurlijk ook een doel, een heel belangrijk doel zelfs. Volwassenen lachen gemiddeld 10 a 15 keer per dag, tenminste dat zouden ze moeten doen want dat is gezond. En dus zinvol! Bij kinderen ligt dat op 300 á 400 keer per dag. (Mijn zoon die veel lacht twijfelt of hij dit wel haalt). Kortom, voor iedereen die niet genoeg lacht: zoek de echt zinloze info op en neem een diepe, verfrissende duik.