Duitse Berichten 17 – Wat gebeurde er (niet) in Chemnitz ?

geplaatst in: Duitsland, Geweld, Maatschappij, Politiek | 0

(11 sept. 2018) ‘Een ding moeten we vaststellen. Er was geen mob (meute, gepeupel), er waren geen klopjachten, er was geen pogrom’. Aan het woord is Michael Kretschmer, minister-president van de deelstaat Saksen en dus ook van de stad Chemnitz, waar twee weken terug een horde rechtsextremisten de straat opging uit woede over een dodelijke steekpartij. (Zie ook mijn vorige blog, de krant, het internationale nieuws). Kretschmers officiële verklaring werd met spanning afgewacht. De deelstaat wordt de laatste weken geplaagd door opvallende uitingen van rechtsextremisme en de politiek leider heeft zich daarbij weinig laten zien en nauwelijks een stevig standpunt ingenomen. Terwijl de christendemocratische partij CDU juist haar hoop heeft gevestigd op deze nieuwe, betrekkelijk jonge (43) leider om het imago van Saksen te verbeteren en stemmen terug te winnen.

In de regeringsverklaring lag zijn kans. En Kretschmer ging er stevig in door te erkennen dat Saksen wel degelijk een probleem kent van rechtsextremisme en daar veel te lang niet naar heeft gekeken. Dat is geen geheim, dat weet iedereen die kranten leest en naar cijfers kan kijken: in Saksen vonden de meeste aanslagen op asielzoekerscentra plaats, het is de geboorteplaats van Pegida en de politieke partij AfD scoort er al jaren hoog en dreigt zelfs de grootste partij te worden. Alleen… binnen de al eeuwen regerende CDU is het een taboe om dit te benoemen. Lang geleden namelijk stelde voorman Kurt Biedenkopf – de geliefde eerste minister-president van na de Wende, die de deelstaat vanuit het DDR-tijdperk de moderniteit binnenleidde – dat de Oostduitsers door hun ervaringen met het communisme ‘immuun’ waren voor rechtsextremisme. De inmiddels hoogbejaarde Biedenkopf mocht het afgelopen week nog eens herhalen in een talkshow, waar men hem uit beleefdheid liet uitspreken. Misschien was het destijds een zinvolle uitspraak, nu is het alleen nog maar onzin. Kretschmer moest kortom een soort vadermoord plegen om eindelijk de pijnlijke realiteit onder woorden te brengen en hij leek daar voortvarend mee bezig.

Totdat die bocht kwam in zijn verklaring. Want journalisten en ook anderen hadden veel te grote woorden gebruikt in hun berichtgeving. Er was daar geen ‘meute’ op straat, die semi-gewelddadig bezig was. Welnee! (Applaus van het Saksische parlement) Ten dele richtte Kretschmer zich hiermee tegen de woordvoerder van Kanzlerin Merkel, die meteen en in heldere taal de gebeurtenissen in Chemnitz veroordeelde. Hij had voor zijn beurt gepraat. En alle journalisten ook. En ik dus ook, in mijn vorige stuk. De beelden die ik als bewijsmateriaal noemde? Tja… die kloppen kennelijk niet. Een dag later werd hij bijgevallen door de chef van de Duitse Verfassungsschutz, de officiële bewaker van de grondwet, een soort Duitse veiligheidsdienst. Niet de eerste de beste dus. Uitgerekend deze Maassen zei ‘geen aanwijzingen te hebben voor klopjachten’ in Chemnitz. Bij de berichtgeving zou het gaan om desinformatie, bedoeld om af te leiden van de dodelijke steekpartij zelf waar het allemaal mee begonnen is. Daarmee stond de verdenking levensgroot in de kamer dat de filmpjes vervalsingen waren. Fake news. Alleen zei hij dat weer niet, elke nadere uitleg ontbrak.

Even diep ademhalen. Los van alle voorspelbare reacties, de linkse politici die nu al Maassens aftreden eisen, de scherpe reactie van Merkel – moeten we ons toch één moment afvragen: zou het waar kunnen zijn? (Indachtig het motto van de Duitse filosoof Gadamer: ‘het zou kunnen dat de ander gelijk heeft’) Zijn we met z’n allen in een stukje desinformatie getrapt? Dan lijkt het al helemaal nodig dat Maassens dienst razendsnel met bewijzen komt. Alleen al in Chemnitz hebben sindsdien nog zo’n tien grotere en kleinere demo’s en tegendemo’s plaatsgevonden, inclusief een massaal bezocht concert. De stad komt nog steeds niet tot rust. Alles gebaseerd op een hoax?

Definitief kan ik die vraag niet beantwoorden, hieronder staan links naar sites die er dieper op ingaan. Maar het ziet bepaald niet uit naar fake news. Integendeel. In de weken erna wordt duidelijk dat er zich in de marge van de grote demo’s nog allerlei andere incidenten met rechtsextreem geweld hebben voorgedaan: een aanval op een joods restaurant, overvallen op linkse tegendemonstranten. Eigenrichting dus, Selbstjustiz, precies datgene waar de grondwetsdienst tegen moet waken. En dan is er nog dat filmpje dat een Syrische vluchteling maakte, toen de grote maandagdemo onder zijn raam langskwam. Mensen die hem opmerken reageren op zijn uiterlijk, beginnen spontaan te wijzen en te schelden, (Kanackensau – scheldwoord voor mensen van Turkse of Arabische afkomst, Sau = zwijn) een man maakt het gebaar van een vinger langs zijn keel. Daarna roepen de demonstranten in koor dat ze de ‘Adolf Hitler hooligans’ zijn. Echt, dat is geen ‘horde’, dat is ook geen klopjacht, dat is gewoon een Duitse demo, aldus de autoriteiten. Ja, en één die blijk geeft van een verschrikkelijke mentaliteit.

Bill Clinton had geen seks met die mevrouw en in Chemnitz is helemaal niks gebeurd. Morgen schijnt Maassen een uitgebreide verklaring over de zaak af te leggen. Ik ben benieuwd. Beseffen hij en de minister-president überhaupt dat ze met hun vergoelijkende uitlatingen toekomstig lynch-achtig geweld nu eigenlijk geautoriseerd hebben? Want dat is  echt geen vreemdelingenhaat, en ook geen straatgeweld en doe de volgende keer gewoon het gordijn dicht, dan heb je nergens last van. Een (grond)rechtsstaat die zo diep buigt kan ook breken.

PS Het laatste nieuws is dat Maassen gaat terugkrabbelen. Wordt ongetwijfeld vervolgd.

 

Een gedetailleerd onderzoek van Chemnitz-filmpjes op de site van ARD Tagesschau.
Nog meer filmpjes en korte ooggetuigenverslagen.
De aanleiding tot de gebeurtenissen op een rij gezet door Frontal 21, vanaf 14 min.
Een lange ARD-reportage belicht de demo’s uit vele perspectieven. Over de gevolgen voor de vluchtelingen zelf in Chemnitz gaat het vanaf 17’45 min.